Hagelkanonnen toegestaan via activiteitenbesluit

Redactie, 15 april 2008

Op 5 maart stelde de Raad van State volgens een artikel in het Agrarisch Dagblad dat fruittelers geen vergunning meer nodig hebben voor het gebruik van hagelkanonnen. 

Wolkenonderzoeker Herman Russchenberg van het International Research Centre for Telecommunications and Radar (IRCTR) van de TU Delft zet vraagtekens bij de werking van het hagelkanon. De fabrikant zou zich baseren op “flinterdunne statistiek en flinterdunne fysica."

Geen vergunning nodig

Op 14 februari 2008 vond de zitting plaats bij de Raad van State over de milieuvergunningen die het college van burgemeester en wethouders van Borsele heeft verleend aan twee fruittelers in Hoedekenskerke en Heinkenszand voor het installeren en gebruiken van een schokgolfgenerator. De generator, die met grote kracht luchtdruk kan verplaatsen, moet hagelbuien boven de fruitgronden voorkomen, zodat gewassen niet worden beschadigd. Een aantal omwonenden en de Stichting Behoud de Zak van Zuid-Beveland komen tegen de vergunningen in beroep bij de Raad van State. Zij vrezen voor geluidsoverlast.

De apparaten worden gebruikt door fruittelers in vijf Zeeuwse gemeenten, waaronder Borsele, Reimerswaal en Kapelle. Een hagelkanon reduceert met schokgolven van geluid hagelstenen, die veelal de appel- en perenoogst verwoesten, tot natte sneeuw of gewone regen.

Het afschieten van de drukgolf gaat gepaard met een doffe knal van tussen de 140 en 100 decibel. Deze is vooral goed te horen in een straal van een kilometer rond het kanon. Volgens de Raad van State is door een nieuw besluit van het ministerie van VROM sinds begin dit jaar geen vergunning meer nodig voor hagelkanonnen.

Activiteitenbesluit

Op 1 januari 2008 is volgens de uitspraak van de Raad van State (200703988/1) het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (het Activiteitenbesluit) en de daarmee samenhangende wijziging van artikel 8.1 van de Wet milieubeheer in werking getreden. Aangezien in verband hiermee voor de aangevraagde en bij het bestreden besluit vergunde activiteiten geen vergunning meer nodig is, is de verleende vergunning vervallen.

Op grond van artikel 6.1 van het Activiteitenbesluit kunnen voorschriften die zijn verbonden aan een vóór 1 januari 2008 krachtens de Wet milieubeheer verleende vergunning, die vóór die datum in werking en onherroepelijk was, onder omstandigheden als maatwerkvoorschriften blijven gelden. Deze bepaling is hier niet van toepassing, omdat de bij het bestreden besluit verleende vergunning op 1 januari 2008 nog niet onherroepelijk was. Ook in zoverre komt aan de verleende vergunning geen betekenis meer toe.

Eerdere procedure

Bij een voorlopige voorziening in augustus 2007 mochten twee van de acht hagelkanonnen in Borsele voorlopig niet meer worden gebruikt. De Raad van State in Den Haag schorste de milieuvergunningen voor deze apparaten toen. De betrokken fruittelers, één uit Heinkenszand en één uit Hoedekenskerke, lieten in een reactie weten 'alleen te kunnen hopen op het uitblijven van hagelbuien'. "Wat kunnen we anders doen na zo'n uitspraak?". De rechtszaken waren aangespannen door stichting Behoud Zak van Zuid-Beveland - tegen het apparaat bij Heinkenszand - en door een bewoner van Hoedekenskerke. Volgens de stichting zou het gebruik van de hagelkanonnen de rust in de Zak van Zuid-Beveland verstoren. Dat ze alleen tegen die bij Heinkenszand in geweer is gekomen, heeft te maken met de kosten van de rechtsgang in acht zaken, tegen alle acht hagelkanonnen in Borsele. De zaak 'Heinkenszand' moet als een voorbeeld dienen voor de andere kanonnen. De bewoner van Hoedekenskerke was om dezelfde reden als de stichting naar de Raad van State gestapt tegen een machine bij hem in de buurt, die op vijfhonderd é zeshonderd meter van zijn woning staat.

Flinterdun

Blijkens een artikel in Delta, het blad van de TU Delft, door Saar Slegers, is schieten op hagel gebaseerd op flinterdunne statistiek en flinterdunne fysica.

Is er een hagelbui op komst? Stuur enkele flinke knallen de lucht in en de hagel blijft uit. Dit is kortweg de boodschap van Inopower, een bedrijf dat (anti-) hagelkanonnen produceert. Nrc.next bericht op 6 maart over de verwikkelingen rond het hagelkanon.

Fruittelers zijn blij met het hagelkanon. Het zou hun oogst behoeden voor verwoestende hagelbuien. Maar geeft het apparaat wel het resultaat dat de producent belooft? Wolkenonderzoeker dr.ir. Herman Russchenberg van het International Research Centre for Telecommunications and Radar (IRCTR) van de TU Delft zet zijn vraagtekens bij de werking van het apparaat. Volgens hem baseert Inopower zich op “flinterdunne statistiek en flinterdunne fysica."

Hagel ontstaat doordat waterdruppeltjes zich door de luchtcirculatie binnen een wolk verplaatsen tussen warmere en koudere luchtlagen. De druppeltjes bevriezen als ze stijgen en ontdooien als ze later weer in een lager gelegen - warme - luchtlaag terechtkomen. Als de luchtstroom in de wolk sterk genoeg is, krijgen de bevroren druppels echter geen kans om te ontdooien voordat ze opnieuw richting de koudere luchtlaag geblazen worden. Steeds meer ijskristallen hechten zich aan het ijsklompje en zodra het klompje zwaar genoeg is, ontsnapt het aan de luchtcirculatie binnen de wolk en valt het als hagel naar de aarde.

Inopower claimt dat het uitzenden van schokgolven de dynamica van de wolk verstoort en zo de vorming van hagelstenen tegengaat. Deze verstoring zou optreden doordat de scheiding van elektrische lading in de onweerswolk door de schokgolven opgeheven zou worden. “Dit verhaal is erg ondoorzichtig”, meent Russchenberg. "Op de website van dit bedrijf wordt gesteld dat de schokgolven een 'ioniserend effect' hebben. Maar de schokgolven zijn geluidsgolven en die hebben dat effect helemaal niet." Bovendien heeft het verstoren van de opbouw van lading in een onweerswolk geen gevolg voor de vorming van hagel. Russchenberg: "Bij donder en bliksem vinden er in een onweerswolk ook elektrische ontladingen plaats, maar toch blijft er gewoon hagel vallen."

Los van de theoretische kanttekeningen bij de werking van het hagelkanon, is het praktisch gezien moeilijk om aan te tonen of gebruik van het apparaat effect heeft. Onweer met hagel komt maar zelden voor in Nederland. Hagelkanonnen kunnen daarom moeilijk worden getest en er zijn dan ook geen betrouwbare statistieken waarmee de effectiviteit van het apparaat onderbouwd kan worden. Russchenberg snapt wel dat het apparaat desondanks aftrek vindt onder de fruittelers. "Zij hebben gewoon veel last van hagel en willen er graag iets tegen doen. Als iemand zo'n apparaat twee keer aanzet en de hagel blijft uit, dan denkt hij al snel: kijk het apparaat werkt!"

Of het optimisme van de fruittelers beloond zal worden, blijft de vraag. Ruim honderd jaar geleden werd al geëxperimenteerd met het uitzenden van schokgolven om hagel onschadelijk te maken. De techniek raakte bij gebrek aan succes uit gebruik. De toekomst zal uitwijzen of het moderne hagelkanon hetzelfde lot beschoren is.

Bronnen:

home...