Door: Prof. dr. Marcel Cobussen (Universiteit Leiden)
Inleiding en aanleiding
Van mei tot en met september 2018 heeft Prof. dr. Marcel Cobussen, hoogleraar Auditieve Cultuur aan de Universiteit Leiden, samen met Cilia Erens, geluidskunstenaar, en Dr. Irene van Kamp, werkzaam bij het RIVM, in opdracht van de Gemeente Leiden en een aantal inwoners van die stad, gewerkt aan een rapport aangaande de mogelijkheden de Garenmarkt akoestisch opnieuw in te richten. Directe aanleiding was de metamorfose die dit plein momenteel ondergaat. Tot voor een jaar geleden werd het plein voornamelijk gebruikt als autoparkeerplaats. De herinrichting bestaat uit de aanleg van een ondergrondse parkeergarage waardoor er op het maaiveld plaats komt voor een meer parkachtige opzet.
De opdracht die Cobussen, Erens en van Kamp meekregen was voornamelijk het doen van aanbevelingen om de Garenmarkt auditief zo in te richten dat de diverse (toekomstige) gebruikers en omwonenden er met plezier kunnen vertoeven. Richtlijn daarbij was dat er niet (al te veel) getornd mocht worden aan het (visuele) ontwerp dat reeds was goedgekeurd: het park moest een verblijfsfunctie krijgen waar mensen elkaar zouden kunnen ontmoeten, en waar gezeten en gespeeld kan worden. Daarnaast moest het geschikt zijn voor (kleinschalige) evenementen. Daarom was in het ontwerp gekozen voor een mengeling van groen (bomen, planten, gras) en (half)verharding.
Hoe klinkt de Garenmarkt?
In de eerste fase van hun onderzoek, probeerden Cobussen, Erens en van Kamp een algemene indruk te krijgen van de auditieve (f)actoren die een rol speelden op en rondom de Garenmarkt. Hierbij waren zowel fysieke als sociale aspecten van belang: wat zijn de concreet hoorbare geluiden? Wanneer klinken ze? Wat zijn de bronnen van deze geluiden? Met welke frequentie en met welk volume treden ze op? Wat zijn hun psycho-akoestische eigenschappen? Etc. Het in kaart brengen van deze fysieke componenten werd gekoppeld aan sociale vragen: wie brengt het geluid voort? Is het geluid te beheersen, te manipuleren? Wie eigent zich, veelal impliciet, door middel van geluid deze ruimte toe? Wie heeft zeggenschap over wat er klinkt? Past het geluid bij het verwachtingspatroon van de luisteraar.
Meer dan het doen van concrete aanbevelingen, kozen Cobussen, Erens en van Kamp er voor om de Gemeente Leiden en de (toekomstige) gebruikers van de Garenmarkt een aantal overwegingen mee te geven om het park akoestisch aantrekkelijk te maken. Bij deze een kleine selectie:
Geen aanbevelingen maar overwegingen
- Ten aanzien van de evenementen: ook evenementen die slechts incidenteel plaatsvinden kunnen het algehele welbevinden van bewoners en andere gebruikers van de Garenmarkt sterk beïnvloeden. Het aanleggen van bekabeling maakt het mogelijk om op meerdere plekken van het park luidsprekers te installeren. Dit heeft als voordeel dat het geluid niet van één kant hoeft te komen maar over het hele park verdeeld kan worden.
- Terrasuitbreiding in het park, de inrichting van zogenaamde “comfortzones”, en (toenemend) autoverkeer van en naar de parkeergarage kan tot een toename van geluid leiden. Tegelijkertijd vergroot dit ook de levendigheid van het park en de akoestische heterogeniteit.
- Een grote diversiteit aan bomen en planten leidt vrijwel automatisch tot een grotere verscheidenheid aan insecten en vogels en deze biodiversiteit heeft weer direct invloed op de auditieve diversiteit.
- Wind in ruisende boombladeren kalmeren, geven de plek eigenheid en maskeren (gedeeltelijk) het laagfrequente geluid van stadsverkeer
- Speelelementen voor kinderen die ook nog toegevoegd (artificieel) geluid produceren kunnen (op termijn) als zeer storend ervaren worden door omwonenden aangezien de geluiden meestal tamelijk eentonig en in ieder geval repetitief zijn. Het ontwerp daarvan zou het beste kunnen geschieden in samenspraak met een geluidskunstenaar en ontwerper.
- Halfverharding heeft een natuurlijke dempende werking en zou zo gekozen kunnen worden dat die niet wordt aangetast tijdens evenementen. Hierdoor wordt het totale geluidsniveau (tijdens evenementen) ook enigszins gereduceerd. Grind maakt voetstappen en fietsen meer hoorbaar dan bijvoorbeeld houtsnippers.
Het volledige rapport kan hier gelezen worden.
Wilt u meer weten, neem dan contact op met Marcel Cobussen: m.a.cobussen@umail.leidenuniv.nl